73. Олижаноб ғоя

Боқувга қўйилган қўчқорни битта қозиққа боғлаб боқиш керак; қўрага бўш қўйиб ёки подага аралаштириб юборилса, асло семирмайди. Совлиқларга ирғишлайвериб ўзини семиртирмайди, оғзидан кирганини киндигининг остидан чиқариб кетаверади.

Халқ фаровон яшаши учун битта олижаноб Қозиқ ғоя атрофида жамулжам бўлиши керак. Олижаноб ғоянинг номи мустамлака даврида Бирлик эди, мустақиллик арафасида Бирлик парчаланиб ЭРК ғояси ўртага чиқди. Иккови билан ҳам муроса қилдим. Чунки кўпчилик аросатда қолган эди. Аросатда қолган одамларнинг қайси томонга оғиб кетишини аниқ билмасдим. Икки тарафга таъзим қилиб: “Сен яхшисан! Сеники тўғри!” дедим. Муҳими – Бирлик парчаланди. Қозиқ ўртадан кўтариб ташланди, пода-оломон икки фирқага ажралиб кетди. Фирқа қўчқорлари шохлашаётган бир пайтда ман нафасимни ростлаб олдим. Сув лойқаланди. Энди балиқ тутиш мумкин эди. Соҳил бўйлаб югура бошладим. Тилим осилиб, ҳаллослаб қолдим. Тобора ҳолсизланиб борардим. Қўлимдан қармоқ тушиб кетди, хўракни наҳанг эмас, битта қуш опқочди. Дўппи тор келиб, олам-жаҳон кўзимга зимистон кўриниб турган чоғларда осмондан тап этиб Мустақиллик тушди. Кўзларимга ишонмадим, ўзимга ишонмадим. Москвада ўркачли туяни шамол учирди, атрофида маъраб юрган эчкилар осмонга учиб кетди.

Мустақиллик!

Мустақуллик!

Мустақил қуллик!

Ҳайқириқ янгради. Турли тоифага мансуб одамлар турлича ҳайқиради.

Ҳаммани ўз ҳолига қўйиб бердим. Майли, ҳайқириб олишсин. Томоқ – уларники, манга деса томоғи йиртилиб ўлмайдими! Қон қусиб ўлмайдими! Ўзимни четга тортиб гўё томошабин бўлиб турдим. Сиёсатимни яширин ҳолатга кўчирдим. Ҳис-ҳаяжон жунбушга келган чоғларда ақл-идрок ҳам иштонбоғини бўшатиб юборади. Бундай пайтда кўрпа-тўшакка яқинлашмаган маъқул.

Ҳис-ҳаяжон босилгач, дастлаб Бирликнинг танобини тортиб қўйдим. Сўнг Эркни иштонимнинг ичига қамаб олдим. Уни ўйноқи олмахонга ўхшатган эдим. Янглишган эканман. Типратиконга ўхшар экан. Ништарини санчавериб чотимни қизартириб яра-чақа қилиб юборди. Қарасам, бўлмайди, эт-бетимни ғажиб оладиган чўти бор. Типратиконни пойчамдан тушириб нишабликка юмалатиб юбордим. Юмалаб бориб қирғоқдаги дўнгликка қадалиб қолди. Ғужанак бўлиб ётган жойида астагина ништарлари орасидан бошини чиқарди, сўнг икки оёқлаб қаддини рўй-рост тиклади. Ў-ў, новча экан-ку! Типратикон икки оёқлаб турса, жуда новча бўлиб кетар экан. Унга муштимни ўқталиб пўписа қилдим. Типратикон ялпизлар орасига ўзини уриб ғойиб бўлди.

Мустақиллик ягона қозиқдан бўшатилиб қўра-қўтонга қўйиб юборилди. Қўра-қўтон тўла ҳайвон бўлса, ҳаммасини бирданига сўқимга боқиб семиртириб бўлмайди. Битта-биттадан қозиққа боғлаб боқиш керак. Бостирма ясаб қозиқ қоқдим. Усмонни янги қозиққа қоровул этиб қўйдим. Қозиққа Усмоннинг ўзи “Ватан тараққиёти” деб ном қўйди. Майли, дедим. Рози бўлдим. Қўйиб бердим: нима қилишини билмасдан роса ҳайрон бўлди. Қозиқ бор-у, унга боғланадиган ҳайвон йўқ. Ўзини боғлаб қўйдим: “Рамзий маънода сани боғлаб боқаман”, дедим. Ҳазил деб ўйлади. Ойлар ўтиб йил тўлгач, кетига жир битиб чўччонглай бошлади. Бошидан нўхтасини олиб ҳажга жўнатдим-да, қайтиб келиши билан сағринига бир қамчи урдим. Шаталоқ отиб бориб тўдага қўшилиб кетди.

Бостирмага яна битта қозиқ қоқдим. Унга Миллий тикланиш деб ном қўйдим. Дастлаб, қариб қолган битта ҳўкизни боқувга қўйдим. Қарасам, нуқул безовта бўлади – семирадиган сиёғи йўқ. Бозорга чиқариб сотдим. Ўрнига қотмароқ буқача келтириб қўйдим. Бичилган эканми, нима бало, ён-веридан ўтган ғунажинларга ҳам қайрилиб қараб қўймасди. Кун бўйи кавшаниб ётаверади. Тунда тик туриб кавшанади, кафш қайтаради. Буниси ҳам кўнглимга ўтиришмади. Серқуёш Ҳуррият исмли бошқасини келтириб қўйдим. Янгиси миқтироқ, пухтароқ кўринди. Билдимки, бу қанча семирса ҳам тош босмайди. Хили шунақа, зоти шунақа.

Бостирма бўш турмасин деб яна битта қозиқ қоқдим. Буни Иноят қозиғи деб атадим. Ёнига яна битта қозиқ қоқиб, унга Фидокор деб ном қўйдим. Энг янги қозиққа Либерал-демократ деб ном қўйдим. Қалай!

Ҳеч кимга билдирмасдан яна битта қозиқ йўниб қўйганман. Ҳозирча уни қаерга қоқишни чамалаб юрибман. Лекин номини аллақачон топиб қўйганман – ОЛИЖАНОБ ҒОЯ. Номига ярашадиган қилиб янги бостирма қурсаммикан? Бу қозиққа қандай сўқимни боғлаб боқсам экан? Балки қозиққа рамзий тус бериб, атрофида подани ҳайдаб юриб боққаним маъқулдир?..

Ҳожи Жунаидхон дўстим ман совға қилган типратиконни кўчага чиқариб ҳайдаб юборибди. Иноят Махсумдан: “Нега ундай қилибди?” деб сўрадим. “Тўғрисини айтсам, типратикон қафасидан таралаётган бадбўй ҳидга асло чидаб бўлмас экан, бутун уйни сасситиб юборибди”, деди хомуш товушда. Муқаддам ҳожи дўстим типратиконни уч литрлик шиша банкадан чиқариб, қафасга қамаб боқаётганини эшитиб хурсанд бўлган эдим. Кейинги янгиликни эшитиб ҳайрон бўлиб қолдим. Тавба, типратикон боласи сиртдан ниҳоятда беозор, покиза кўринса ҳам катта бўлганидан кейин Ҳасаналига ўхшаб ичи сассиқ ахлатга тўлиб кетар экан-да!