Ниҳоят, ман ҳақимда роман ҳам ёзилди. Уни Луқмони Ҳаким ёзди. Баракалла,
ёзса бўлар экан-ку! У илгари ҳам мустақиллик даврида амалга оширилган
бунёдкорлик тўғрисида катта китоб ёзган. Ғузор – Бойсун темирйўли ҳақида ёзган
китоби учун унга “Шуҳрат” медали берганман. Энди Юртменистон халқ ёзувчиси
унвони берилиши керак.
Луқмони Ҳаким оқсуяк тоифасидан, яширинча намоз ҳам ўқиб юради. Ўзини
излаётган одамга ўхшайди. Назаримда шундай туюлади. Ичида худоси йўқ. Ичида
худоси бор одам қирққа кирганда хушомад қилмайди. Аслида, доим бир нарса
илинжида жавдираб юрадиган эркакка ишониб бўлмайди. Агар у хотин киши бўлса
борми, электр токи ҳақини сўраб келган назоратчига беихтиёр иштонбоғини ечиб
қўйганини ўзи ҳам сезмай қоларди. Кейин Ўрусияда мардикорчилик қилиб пул топиб
қайтган эрига айбини айтиб, йиғлаб-сиқтаб: “Болаларим қоронғида ўтирмасин деб
шунақа қилдим-да, ўзимга қолса шунақа қилармидим! Кўнглим бўшлигини билиб
туриб, ўзингиз бир йил дом-дараксиз кетдингиз. Ман нима қилай?!” деб қилмишига
изоҳ берарди. Эр бечора ҳам болалари тирик етим бўлиб қолмаслиги учун хотин
қилмишини кечирарди. Хотин эрининг кўнгилчан эканини билгани учун ҳам
назоратчига ҳар ойнинг охирида “натурал маҳсулот”ни тавсия этиб турар эди.
Эркаклар хотинчалиш бўлиб қолди. Хотинлар тадбиркор чиқиб қолди.
Луқмони Ҳаким роман қўлёзмасини Оқсаройга алоқадор танқидчиларга ўқитиб
кўради. Танқидчиларнинг фикр-мулоҳазаларини эшитади, айрим камчиликларини
тузатади, романга сайқал беради. Сўнгра қўлёзма Пароканд Мирзонинг қўлига етиб
келади. У ҳам ўқийди, фикр билдиради, забардаст адабиётшуносларга махсус
буюртма бериб, тақриз ёздиради. Манга роман мазмунини қисқача гапириб:
–
Муаллифнинг укаси ўн йилдан буён қамоқда экан,
– деди. – Афв этишингизни сўраяпти.
–
Қанақа гуноҳи бор экан?
–
Ёшлик қилиб самарқандлик эроний қизга уйланиб,
ваҳобийлик оқимига қўшилиб қолган экан.
–
Эронийлар ваҳобийми? Улар шиа мазҳабида бўлса
керак?
–
Ҳа, шунақа-ю, лекин Луқмони Ҳакимнинг укаси
уйланган эроний қиз ваҳобийларнинг миссионери бўлган экан, куёвини ҳам шу
оқимга киритиб қаматиб юборади, сўнг ўзи битта яҳудий йигитга эрга тегиб
Исроилга кўчиб кетади, ҳозир Қуддусда муслималар орасида фитна қўзғаб юрган
эмиш...
–
Луқмони Ҳакимнинг укаси ғирт аҳмақ экан! –
дедим жаҳлим чиқиб. – Келиб-келиб шунақа бетайин қизга уйланадими? Икки
дунёсини аллақачон куйдириб юборибди-ку! Ҳойнаҳой, ўзини эроний деб тавсия
этган самарқандлик қиз, аслида, ғирт яҳудий бўлган, қишлақи йигитга ўзини
тақвадор эроний этиб кўрсатган... Чиройли бўлганмикан?
–
Ҳа, чиройли бўлган экан. Луқмони Ҳаким, “келин
худди Лола Аҳмедовага ўхшарди”, дейди.
–
Кимга? – дедим. – Лола Аҳмедова ким экан?
–
Шунақа қўшиқчи қиз бор эди, ҳозир кўринмай қолди,
эр-пер қилиб, ҳижобга кирган, шекилли.
–
Ў-ў, қўшиқчи қизлар ҳам ҳижобга киряптими?! –
деб қаҳқаҳа отиб юбордим. – Игнанинг тешигидан туя ўтиб кетишига ишонсам
ишонаманки, лекин бир марта саҳнага чиқиб жилпанглаган, ҳаёсини бой берган
қизнинг ҳижобга киришига ҳеч қачон ишонмайман.
–
Яна билмадим, – деб ерга қарайди Пароканд
Мирзо. – Лекин Луқмони Ҳакимнинг укаси айнан Лола Аҳмедовага ўхшаган
самарқандлик эроний қизга уйланган экан.
–
Хўш, нима бўпти?
–
Луқмони Ҳаким укасини афв этиб, қамоқдан озод
этишингизни сўраяпти.
–
Аҳмақ йигитни қамоқдан озод қилишдан нима
фойда! Қўй, ётсин! Иккинчи марта эронийман деган чиройли қизга уйланмайдиган
бўлади. Яҳудий қиз билан эроний қизнинг фарқига бормайдиган йигит, аслида,
қамоқда чириб кетса арзийди.
–
Хўп, Луқмони Ҳакимга шунақа деб айтаман, –
деди Пароканд Мирзо.
–
Шошма, эсинг жойидами?! Манга тарафдор бўлиб,
ҳамма нарсага шайланиб турган Луқмони Ҳакимни мандан бездирмоқчимисан?!
–
Йўғ-э, ундай эмас.
–
Унга бошқа бир топшириқ бераман, – деб ўйланиб
қолдим. – Агар шу топшириқни бажариб қайтса, майли, укасини озодликка чиқариш
масаласини Мустақиллик байрами арафасида жиддий ўйлаб кўраман. Битта роман учун
умрбод қамоқ жазосига ҳукм қилинган жиноятчини озодликка чиқариб юбораверсам,
қамоқхоналар бўшаб қолади-ку!.. Қолаверса, шоира Анна Ахматова Сталинни мадҳ
этиб қасида ёзганидан кейин ҳам ўғлини (туркшунос олим Лев Гумилёв Ахматованинг
ягона фарзанди бўлган) қамоқдан озод қилмаган. Ҳукмдорнинг меҳри ҳам, қаҳри ҳам
қаттиқ бўлиши керак. Луқмони Ҳакимга бошқа топшириқ бераман...
–
Қанақа топшириқ экан?
–
Эсингдами, бир замонлар Аҳмад Хоразмий деган
боғбоним бўларди.
–
Ҳа, эсимда. Ҳижратга чиқиб кетган.
–
Балли! Ҳозир Лондонда яшаяпти. Дурагай аёлга
уйланган. Қироллик коллежида дарс беряпти, деб эшитаман... Лекин туз ҳақини
унутган кўринади, негадир Англия матбуотида ман ҳақимда ижобий мақола эълон
қилмаяпти. Ёзаман деса, ёзиш қўлидан келарди... Боғот туманидаги Қалъажиқ
қабристонида ўзига муҳташам қабр барпо этиб қўйибди. Буюртма бериб ўзига қабр
ясатибди. Биласан, Хоразмда қабрлар ер устида бўлади, ерни кавласанг сув чиқиб
кетади. Шу учун жасад ер устида барпо этилган қабрга қўйилади... Аҳмад
Хоразмийнинг қабрини Луқмони Ҳаким бузиб келсин!
–
Бировнинг қабрини қандай қилиб бузиб келади?
–
Одамларнинг уйи бузиляпти, ҳаёти бузиляпти...
Қабрни бузиш қийин бўптими?
–
Қийин бўлмаса керак, лекин...
–
Луқмони Ҳаким укасининг қамоқдан чиқишини
истайдими ёки тириклай тўрт девор орасида чириб кетишини истайдими?
–
Озод бўлишини истайди.
–
Истаса, айт, ман айтган топшириқни бажариб
қайтсин. Боғотга бориб, халқни қабристонга тўплаб, диндан чиққан муртад ва
кўрнамак одам мусулмонлар мозорига дафн этилиши мумкинми, деб савол берсин.
Халқ, йў-ўқ, деб жавоб беради. Халқдан фатво олиб, Луқмони Ҳаким қабрни бузиб
ташласин; яхшиси, халқнинг ўзи бузсин, Луқмони Ҳаким “ҳа, баракалла!” деб
турсин. Ўзини яқинда Лондонга бориб келган оддий бир фуқаро этиб кўрсатсин,
ҳайми?
–
Ҳай, – деди Пароканд Мирзо.
Комментариев нет:
Отправить комментарий