97. Лойиҳа

Александр Эйфел ўз замонасидаги энг баланд минора лойиҳасини чизиб бергани учун 91 йил умр кўрган: 1832 йилда туғилиб, 1923 йилда вафот этган. У яшаб ўтган даврда замон алғов-далғов бўлиб, жаҳоннинг сиёсий харитаси тубдан ўзгаради. Россияда большевиклар ҳокимиятни қўлга олади, АҚШда буюк депрессия-депсиниш бошланади. “Титаник” кемаси Атлантика океанига чўкиб кетади. Биринчи жаҳон уруши бўлиб ўтади: Олмония енгилади, Туркия енгилади, Суоми мустақилликни қўлга киритади ва ҳоказо.

Эйфел минорасининг баландлиги 300 метр, оғирлиги 9 (тўққиз) минг тонна. Тўртта пўлат “оёқ” устига ўрнатилган, асоси-пойдеворининг томонлари 123 метр бўлган квадратдан иборат. Минора 1889 йили Парижда ўтган Жаҳон кўргазмасида илк бор намойиш этилади, аҳли оламни лол қолдиради.

Ҳозир Эйфел рамзий маънода оламнинг пойтахти бўлмиш Париж шаҳрининг кўрки ҳисобланади. Етти иқлимдан ташриф буюрган туристлар Эйфел минорасига чиқиб ёки “оёқ”лари остига кириб суратга тушиб кетишни орзу қилади. Минорага ҳар йили камида беш миллион одам чиқиб тушади. Ҳар бир ҳавасмандга эллик евродан чипта сотилса, йил давомида бир юзу эллик миллион (150 000 000) евро тўпланади. 150 000 000 еврога Криштиану Роналдуни кўтарасига сотиб олиш мумкин. “Кўтарасига” деганимнинг маъноси шуки, уни бирорта клубга эмас, терма команда таркибига таклиф этиб, қўлига Франция паспортини топшириб, Франк Риберининг ёнига қўшиб жаҳон чемпионатига жўнатиш керак. Шунда Франция жаҳон чемпиони бўлиб қайтарди. Ҳайронман, президент Саркази қаёққа қараяпти?! Ички имкониятлардан оқилона фойдаланиш ҳақида бош қотирса бўлмасмикан?!. Ўзим Францияда Юртменбоши бўлганимда-ку, нима қилиш кераклигини бутун дунёга кўрсатиб қўярдим! Криштиану чет эл фуқароси бўлишни истамасмиди? Бўлмаган гап! Пул бўлса, чангалда шўрва, дейдилар. Пул берсангиз, футболчилар товонингизни ўпишга ҳам рози бўлади.

Дунёнинг етти мўъжизасини бир-бир кўз олдимдан ўтказиб Эйфел минорасига келганда ўйланиб қолдим. Ўтган гал Аградаги Тожмаҳал мажмуаси диққатимни тортган эди; энди у ман учун ўтмишга айланган – пойтахт марказида ундан қолишмайдиган “Оқ уй” қуриб қўйдим. Навбат Эйфел минорасига келди. Боз устига, бу йил Эйфел минораси барпо этилганига роппа-роса 120 йил бўлди. “Юмалоқ сана” дейилади. Етти йилдан сўнг биз ҳам мустақилликнинг “юмалоқ сана”сини – 25 йилликни тантанали нишонлаймиз. Тантаналарга БМТнинг Бош котиби, АҚШ президенти, Хитой раиси, Буюк Британия қироличаси ва бошқалар таклиф этилади. Агар улар таклифни рад этса, ўзларидан кўрсин, ман атайлаб Усома Бен Лодиннинг меросхўрини таклиф этаман; хавфсизлигини таъминлашга шахсан ўзим кафил бўламан... Майли, бу ҳозирча хомаки режа, холос. Унгача олам-жаҳонни лол қолдирадиган лойиҳам бўйича пойтахт киндигида дунёнинг саккизинчи мўъжизасини яратишим даркор. Ҳа, айнан дунёнинг саккизинчи мўъжизаси яратилажак!

Дарҳол қоғоз-қалам олиб саккизинчи мўъжизанинг лойиҳасини чиздим: бу 1000 метр баландликдаги улкан қозиқ бўлади. Эйфел минорасидан 3,33 баробар баланд, 3,33 баробар оғир бўлади. Яъни, айлана шаклидаги асос диаметри 409 метр, умумий оғирлиги ўттиз минг (30 000) тонна, қозиқ-миноранинг бош қисми япалоқ-қалпоқ кўринишида бўлиб, диаметри минг метр бўлади. Маълумки қозиқнинг учи ингичкароқ, боши йўғонроқ бўлиши лозим. Қозиқ-минора ҳам шундай кўринишда бўлади; олисдан қаралса, расмона қозиққа ўхшайди. Устида сайлгоҳ барпо этилади, кўкаламзор барпо этилади. Юқорига қозиқ ичига ўрнатилган лифтлардан кўтарилади. Демак, қозиқ-миноранинг ичи ғовак бўлиши керак.

Қозиқ-минора пўлатдан ясалади. Ўттиз минг тонна пўлат топилади: 1989 йилда шўро армияси Афғонистондан чиқариб кетилганда “маънан” эскирган ўн мингта оғир вазнли танк Термиз шаҳри яқинидаги биёбонга ташлаб кетилган. Йигирма йилдан буён ўша танклар очиқ ҳавода занглаб ётибди. Биз Олмониянинг “Мерседес” корпорацияси билан шартнома тузиб, танклар қабристонига яқин жойда заводнинг пўлат эритиш цехини ташкил қиламиз. Танклар домна-печларда эритилади ва қозиқ-миноранинг муҳим қисмларига айлантирилади. Қанча-қанча иш ўринлари яратилади, мамлакатимизга хорижий сармоялар кириб келади.

Юқори малакали муҳандисларни атрофимга тўплаб лойиҳани янада мукаммаллаштиришим, унга сайқал беришим лозим. Қозиқ-минора манинг шоҳ асарим бўлади. Кўнглим сезиб турибди, у худди Миср эҳромлари каби ноёб меъморий ёдгорлик бўлиб қолажак!

Пойтахтдаги бирорта кўчага, иложи бўлса, Франция элчихонаси жойлашган кўчага Александр Эйфел номини бераман. Ҳар ҳолда, А. Эйфел мани бетакрор ижодий ишга илҳомлантирди. Ундан ўргандим, ундан андаза олдим.

Ўз замонаси учун энг баланд минора лойиҳасини чизиб берган А. Эйфел 91 йил умр кўрган. Худо ёрлақаб ман ҳам 91 йил умр кўрсам, ҳозирги легитим муддатим поёнига етгач, яна икки муддат бемалол Юртменбоши бўлишим мумкин. 91 ёшимдан сўнг, майли, Фидел Кастрога ўхшаб ўзимни фаол бошқарувдан андак четга тортаман – тўққиз йил давомида меросхўримга васийлик қиламан.

Масаланинг яна бир томони борки, Александр Эйфел минорасини фойдаланишга топширганидан кейин яна ўттиз тўрт (34) йил умр кўрган. Манга ҳам устознинг йўлини бериб “юмалоқ сана”дан сўнг яна 34 йил яшасам, XXI асрни ҳам тишлари тўкилган чолга айлантириб қўяман. Ясама тиш қўйдирган чол на таом еб мазза қилади, на жононларни ўпиб мазза қилади. Ундан кўра, ўлиб кетган афзал эмасми?..

Фаол одам узоқ умр кўради.