168а. Садриддин Фучик

            Ниҳоят, енгил нафас олдим.

            Юртменбоши сайлови эълон қилингач, миллий матбуот демократия тантанаси тўғрисида бутун дунёга жар сола бошлади. Ташвиқот учун мисли кўрилмаган маблағ сарфланди. Хориждан сотқин журналистлар, кузатувчилар таклиф этилди. Энг муҳими, АҚШнинг давлат департаменти: “Юртменбоши сайлови – Юртменистоннинг ички ишидир, Барак Обама ҳозир Украина – Россия можароси билан шуғулланяпти, шундай қалтис вазиятда Юртменбошини бездириб қўйишни истамайди”, деб баёнот берди.

            “Озодлик” радиоси жойлашган Прага шаҳридан Юлиус Фучикнинг невараси Садриддин Фучик “Чехия овози” газетасининг махсус мухбири гувоҳномаси билан Юртменистонда бир ойдан буён бемалол кезиб юрибди. Садриддин коммунист бобосининг “Дор остидаги сўз” китобини ўзбек тилида қайта нашр этиш учун нуфузли нашриёт билан қимматбаҳо шартнома ҳам тузди, маълум миқдорда қалам ҳақи олди. Маҳаллий матбуотда Юртменистонда демократия узил-кесил тантана қилгани ҳақида мақолалар эълон қилди, ҳатто Наврўз тўйхонасига бориб охирги марта Шайхнинг амри маъруфини танглади. Кейин бирдан...

            Иноят Махсум бўздай оқариб, туйқус ҳузуримга кириб келди.

            – Ҳа, тинчликми, бўрдоқи? – дедим пинак бузмай.

            – Ҳозирча тинчлик, хўжам, лекин иш чатоқ, – деди у калавасини йўқотиб.

            – Бу нима деганинг? – деб кулдим.

            Иноят Махсум олазарак бўлиб атрофга назар солди, гилам устида оёқ учида юриб ёнимга келди, қўлтиғидаги қора папкани тап этказиб стол устига ташлади. Сўнг қулоғимга аста пичирлади:

            – Прагада “Чехия овози” номли газета йўқ экан, коммунистик партия аллақачон тарқатиб юборилган. Лекин Тожикистонда униси ҳам, буниси ҳам фаолият кўрсатяпти...

            – Гапни мухтасар кунед, манга Кўҳистон такасини эслатмагин. Хўш?

            – Садриддин Фучик, аслида, “Озодлик” радиосининг ходими экан! – деди Иноят Махсум кўзларини ола-кула қилиб. – Агар биз уни фош қилиб қўйсак, Юртменистон – АҚШ дўстлигига путур етмасмикан?

            – Нима-нима?

            – Нега боядан бери қулоғимга пичирлаяпсан?

            – Хўжам, деворнинг ҳам қулоғи бор, – деб икки қадам олға ташлади.

            – Сен қайдан биласан? – дедим. – Деворнинг қулоғи билан ишинг бўлмасин, ҳайми?

            – Ҳай. “Озодлик”ка ўзимиз ишга қожлаштириб қўйган Охунбобо Кетмоновдан шифрали СМС олдим.

            – Қайси Кетмоновдан? Анави муқобил номзодга Охунбобонинг қандай алоқаси бор?

            Иноят Махсум энгашиб қулоғимга пичирлади:

            – Узр, хўжам, сизга сирли маълумотни ҳозир очиқ айтолмайман.

            – Нима-нима! – деб ўрнимдан сапчиб турдим-да, Иноят Махсумнинг башарасига тарсаки тортиб юбордим.

            Сўнг бошим айланиб, кўз олдим қоронғилашиб кетди. Юрагимни чангаллаб букчайиб қолдим.

            Иноят Махсум қўлтиғимдан олиб жойимга аста ўтқазиб қўйди.

            – Хўжам, ёшингиз саксонга яқинлашиб қолди, энди қалтис ҳаракат қилиш ярамайди. Тунов куни Бош вазирнинг кетига тепаман деб ҳушингиздан кетиб қолганингизни ҳамон бутун дунё радиоси дўмбира қиляпти. Ҳеч бўлмаса, ўша овозалар бости-бости бўлгунча ўзингизни сақлаб туринг.

            – Нима, менга ақл ўргатмоқчимисан, сувка! – деб яна қўлимни илкис кўтарганимни биламан, яна кўз олдим қоронғилашиб кетди.

            – Ўлай агар, мен фақат соғлигингизни ўйлайман, холос, – деб ёқасини ушлади Иноят Махсум.

            – Аҳволим бундай бўлса, байрам куни қандай қилиб “Лазги”га ўйнайман?

            – “Лазги”га ўйнаманг, хўжам, “Тановар”га ўйнанг.

            – Нима учун?

            – “Тановар” оғир-вазмин рақс, қилпангламасангиз ҳам бўлади.

            – Аҳмақ! – дедим. – “Лазги”нинг остида сиёсат борлигини билмайсанми?

            – Қанақа сиёсат?

            – Ахир, “Лазги” абадий душманимнинг кўзини куйдирадиган рақс-ку!

            – Тушунмадим.

            – Йигирма йилдан буён ҳижратда юрган душманим Хоразмнинг “Лазги”сига ўйнаётганимни кўрса, куйиб ўлмайдими?

            – Иншооллоҳ, куйиб ўлади, хўжам.

            – Илойим, куйиб ўлсин! – деб юзимга фотиҳа тортиб қўйдим.

            Иноят Махсум ҳам юзига фотиҳа тортади. Мундоқ қарасам, чап юзида бармоқ изларим қизариб турибди. Мийиғимда кулдим.

            – Хўжам, ҳалиям ударингиз кучли экан, – деди Иноят Махсум ер остидан қараб.

            – Сен нима деб ўйловдинг! Ғайрат қилсам, бир мушт билан ҳар қандай ҳўкизни йиқитаман.

            –Ишонаман, хўжам, ишонаман, – деб қўлини кўксига қўяди.

            Бирпас тин олдим, икки чаккамни уқаладим.

            – Ҳалиям Шайхнинг мозорига мухлислари бориб йиғлаяптими? – деб гапни бошқа томонга бурдим. – Ишқилиб, Кўкчадаги қабристонни оламон теппа-теп қилиб юбормадими?

            – Одамлар ҳамон йиғи-сиғи қиляпти, уларни тўхтатиб бўлмаяпти.

            – Майли, йиғлайверишсин, кўнглини бўшатишсин. Фақат жасадни ёриб кўрамиз деб ғавғо кўтаришмаса бас. Жасад ёриб кўрилса, бўрдоқи, иш чатоқ бўлади. Сиримиз очилиб қолади.

            – Йўқ, бунга йўл қўймаймиз.

            – Йўл қўймагин. Шайх КГБнинг агенти бўлгани тўғрисида яна миш-миш тарқатиш керак. Қайнатасини, қайнонасини, қариндош-урағларини бадном қилгин, кейин ҳаммаси яхши бўлади. Уқдингми?

            – Уқдим, хўжам, уқдим. Ўзимиз ҳам шу йўналишда ишлаяпмиз... Садриддин Фучикни нима қилсак экан?

            – Индама, дайдиб юраверсин. Сайловни тинчгина ўтказиб олайлик, инаугурациядан кейин ҳисоб-китоб қиламиз. Ҳайми?

            – Ҳай.